juliusz cezar, Język Polski - Lektury
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
Utwór opracowany został w ramach projektu
przez
WILLIAM SHAKESPEARE
Juliusz Cezar
¹
ł.
:
• Juliusz Cezar ²
• Oktawiusz Cezar³, triumwir po śmierci Cezara
• Marek Antoniusz⁴, triumwir po śmierci Cezara
• Marek Emiliusz Lepidus⁵, triumwir po śmierci Cezara
• Cycero⁶, senator
• Publiusz, senator
• Popilius Lena, senator
• Marek Brutus⁷, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Kasjusz⁸, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Kaska⁹, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Treboniusz¹⁰, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Ligariusz¹¹, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
¹
Juliusz Cezar
— sztuka została opublikowana w roku , w pierwszym, pośmiertnie wydanym zbiorze
dzieł Shakespeare'a (tzw. pierwsze folio). Informacje o jej wystawianiu datują się na rok .
²
aius ulius Caesar
( p.n.e.– p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił
sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (
e ell alli
i
e el
l iile
). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem
Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany
dyktatorem w toku p.n.e.
³
aiusz Cezar
— właśc. Oktawian August ( p.n.e.– n.e.), adoptowany syn Juliusza Cezara, wchodził
w skład I triumwiratu; później pierwszy cesarz rzymski.
⁴
are iusz
( p.n.e.– p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik i przez matkę
daleki krewny Cezara, jego główny współpracownik w czasie wojny domowej z Pompejuszem. Po zabójstwie
Cezara należał do II triumwiratu, który pokonał spiskowców. Pod koniec życia wdał się w wojnę domową
z Oktawianem Augustem; pokonany w bitwie morskiej pod Akcjum, popełnił samobójstwo.
⁵
arus eilius eius
(ok. p.n.e.– p.n.e.) — stronnik Cezara, wchodził w skład II triumwiratu,
lecz szybko został odsunięty od władzy przez Oktawiana Augusta.
⁶
arus ullius Cier
( p.n.e.– p.n.e.) — polityk i mówca rzymski, autor dzieł filozoficznych i przyna-
leżnych do teorii retoryki. Zasłynął wykryciem i zniszczeniem spisku Katyliny, przeciwnik Marka Antoniusza,
umieszczony przez niego na listach proskrypcyjnych i zabity.
⁷
arus uius ruus
( p.n.e.– p.n.e.) — rzymski polityk, posiadający staranne wykształcenie. Popierał
Pompejusza przeciw Cezarowi, przeszedł na stronę tego ostatniego, a w końcu uczestniczył w spisku na życie
Cezara.
⁸
aius Cassius ius
(przed p.n.e.– p.n.e.) — rzymski generał, stał obok Brutusa na czele spisku
przeciw Cezarowi.
⁹
asa
— właśc. Publius Servilius Casca Longus, zm. ok. p.n.e, trybun ludowy, jeden ze spiskowców
przeciw Juliuszowi Cezarowi.
¹⁰
reiusz
— właśc. Gaius Trebonius (zm. p.n.e.), rzymski polityk i dowódca wojskowy.
¹¹
uius iarius
— przeciwnik Cezara z czasów wojny z Pompejuszem, wybroniony przez Cycerona.
• Decjusz Brutus¹², sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Metellus Cymber¹³ sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Cynna¹⁴, sprzysiężony przeciw Juliuszowi Cezarowi
• Flawiusz¹⁵, trybun ludu
• Marullus¹⁶, trybun ludu
• Artemidorus, sofista z Knidos
• Wróżbiarz
• Cynna¹⁷, poeta
• Inny Poeta
• Lucyliusz, przyjaciel Brutusa i Kasjusza
• Tytyniusz, przyjaciel Brutusa i Kasjusza
• Messala, przyjaciel Brutusa i Kasjusza
• Młody Kato¹⁸, przyjaciel Brutusa i Kasjusza
• Wolumniusz¹⁹, przyjaciel Brutusa i Kasjusza
• Warro, Klitus, Klaudiusz, Strato, Lucjusz, Dardaniusz, słudzy Brutusa
• Pindarus, Sługa Kasjusza
• Kalpurnia²⁰, żona Cezara
• Porcja²¹, żona Brutusa
• Senatorowie, Obywatele, Straże itd.
ea aier zie ie ares a ie ilii
¹²
eius Juius ruus lius
(zm. p.n.e.) — jeden z zabójców Cezara, którego był przypuszczalnie
krewnym.
¹³
uius illius Cier
— senator, jeden z zabójców Cezara.
¹⁴
uius Crelius Cia
— syn konsula o tym samym imieniu, jeden z zabójców Cezara.
¹⁵
laiusz
— właśc. trybun ludowy Lucius Caesetius Flavus; Shakespeare pomylił tu przydomek Flavus
z imieniem Flavius.
¹⁶
arullus
— Gaius Epidius Marcellus, trybun ludowy.
¹⁷
Ca
— Gaius Helvius Cinna (I p.n.e), poeta zaliczany do grupy neoteryków, zrywających z tradycją
rzymskiej poezji historycznej i odwołujących się do wpływów greckich.
¹⁸
a
— właśc. Marcus Porcius Cato Uticensis ( p.n.e.– p.n.e.) zwany Katonem Młodszym,
zwolennik stoicyzmu, rzymski mówca i polityk znany z uporu i wysokich standardów etycznych, skonfliktowany
z Juliuszem Cezarem, ojciec Porcji.
¹⁹
ulius luius
— filozof z I w. p.n.e., przyjaciel Brutusa.
²⁰
aluria isis
(ur. p.n.e.) — trzecia żona Juliusza Cezara (od p.n.e.).
²¹
ra
(ok. p.n.e.–ok. p.n.e.) — siostra Katona Młodszego, żona Brutusa, a wcześniej Marcusa
Calpurniusa Bibulusa.
Juliusz Cezar
AKT PIERWSZY
lia zie
laiusz arrulus i u slsa
Precz stąd, próżniaki, wracajcie do domów,
Alboż dziś święto? Jak to, czy nie wiecie,
Że w dniu roboczym nie wolno czeladzi
Bez znamion swego rzemiosła wychodzić?
Ty pierwszy powiedz, z jakiegoś jest cechu²²?
Ja, panie, jestem cieśla.
A gdzie twój liniał i skórzany fartuch?
Czemuś w świąteczne wystroił się szaty?
A ty co robisz?
Jużci, panie, w porównaniu z majstrem pięknego rzemiosła, jestem niewiele, bo, jak
byś powiedział, jestem tylko partaczem²³.
Twoje rzemiosło? Odpowiedz natychmiast.
Co do mojego rzemiosła, panie, spodziewam się, że mogę je praktykować ze spokoj-
nym sumieniem; jestem, panie, łataczem dziurawych podeszew.
Ale twoje rzemiosło, hultaju? Obrzydły hultaju, twoje rzemiosło?
Tylko, panie, nie pęknij ze złości, choć na ten przypadek potrafiłbym cię może na-
prawić.
Co rozumiesz przez twoje: naprawić, zuchwalcze?
Co rozumiem, panie? Rozumiem: załatać.
To, widzę, jesteś szewcem łataczem, czy nie prawda?
Prawda, panie. Żyję z szydła i nie mieszam się do cudzych interesów, ani ludzi, ani
kobiet, dość mi na Szydłowieckich. Tak jest, panie, jestem chirurgiem starych chodaków,
bo gdy są w wielkim niebezpieczeństwie, przywracam je do zdrowia. Wszyscy uczciwi
ludzie, co kiedykolwiek na wołowej skórze chodzili, chodzili na mojej robocie.
Lecz czemu dzisiaj warsztat opuściłeś?
Czemu z tym tłumem włóczysz się po mieście?
Żeby prędzej obuwie schodzili, a mnie przysporzyło się roboty. Ale rzetelnie mówiąc,
panie, świętujemy, żeby zobaczyć Cezara i radować się z jego triumfu²⁴.
²²
e
— zrzeszenie rzemieślników, nadające prawa do wykonywania zawodu i organizujące funkcjonowanie
danej branży.
²³
araz
— rzemieślnik niezrzeszony w cechu.
²⁴
riu
— ceremonialny wjazd zwycięskiego wodza do Rzymu; w rzeczywistości triumf Cezara miał miejsce
miesięcy wcześniej, a Shakespeare skondensował wydarzenia dla efektu dramatycznego.
Juliusz Cezar
Z czego się cieszyć? Gdzie jego podboje?
Gdzie jeńcy tłumem wiedzeni do Rzymu,
Triumfalnego ozdoba rydwanu?
O, tępe głowy, stokroć bydląt gorsze,
Pamięć
O, serca twarde, twardsze od kamienia,
Czy wam nieznane imię Pompejusza²⁵?
Ileż to razy ubiegł wam dzień cały
Na murach, dachach, na kominach domów,
Z dziećmi na ręku, w cierpliwej nadziei,
Że Pompejusza wielkiego ujrzycie?
Zaledwo rydwan jego się pokazał,
Ileż to razy na wasze okrzyki
W swoich głębinach zadrżał Tybr²⁶ schowany
Na rozgłos echa swych brzegów skalistych?
A teraz szaty bierzecie świąteczne,
Tłumnie warsztaty wasze opuszczacie,
Sypiecie kwiaty na drogę zwycięzcy,
Co z Pompejusza krwi dziś triumfuje.
Idźcie do domów, a tam, na kolanach,
Błagajcie bogów, by w swym miłosierdziu,
Raczyli od was plagi te odwrócić,
Które niewdzięczność wasza ściągnąć musi.
Słuchajcie rady tej, Obywatele,
A, żeby grzech wasz do reszty okupić,
Ze wszystkich ulic zgromadźcie biedaków,
Nad brzegiem Tybru idźcie wspólnie płakać,
Aż fale jego, łez potokiem wzdęte,
Dosięgną znaku największych wylewów.
aele
Patrz, jak zły kruszec słowem dał się zmiękczyć;
Uciekli milczkiem w swej winy uczuciu.
Ty idź tą stroną do wzgórz Kapitolu²⁷,
Ja tamtą pójdę; gdy znajdziesz po drodze,
Zdzieraj z posągów świąteczne ozdoby.
Będzież nam wolno? Wszak dziś, jak wiesz dobrze,
Obchodzą w Rzymie święto Luperkaliów²⁸.
Nie zważaj na to; niechaj żaden posąg
Nie nosi znamion Cezara trofeów.
Ze wszystkich ulic pozmiatam hołotę,
I ty, gdzie znajdziesz, porozganiaj tłumy,
Z skrzydeł Cezara rwij rosnące pióra,
Ażeby średnim podlatywał szlakiem;
Inaczej bowiem w chmurach z ócz nam zniknie,
Zegnie nam karki niewolniczą trwogą.
²⁵
aeus eius aus
( p.n.e.– p.n.e) — zwany Wielkim, polityk i dowódca wojskowy, współ-
twórca I triumwiratu, przegrał wojnę domową z Juliuszem Cezarem.
²⁶
r
— rzeka przepływająca przez Rzym.
²⁷
ail
— wzgórze w Rzymie, mieszczące wiele świątyń; w pobliżu znajdowało się m. in. Forum Romanum,
miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie.
²⁸
ueralia
— święto obchodzone w staroż. Rzymie – lutego, na cześć fauna Luperkusa.
Juliusz Cezar
[ Pobierz całość w formacie PDF ]