kapitalizm-i-wolnosc ebook, Techniki prezentacji, TargiKsiazki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kapitalizm i wolno
Autor: Milton Friedman
T‡umaczenie: Bartosz Sa‡but
ISBN: 978-83-246-1184-3
Fortieth Anniversary Edition
Format: A5, stron: 384
Klasyka wolnorynkowej myli gospodarczej
W jaki sposb korzysta z dobrodziejstw posiadania rz„du i jednoczenie unika
zwi„zanych z tym zagro¿eæ dla osobistej wolnoci cz‡owieka? W tej klasycznej pozycji
Milton Friedman formu‡uje ca‡ociowy obraz pogl„dw gospodarczych, ktre mia‡y
decyduj„cy wp‡yw na to, jak dzisiaj wygl„da nasza rzeczywisto rynkowa. Wed‡ug
klasyka wiatowej ekonomii kapitalizm konkurencyjny jest zarwno rodkiem s‡u¿„cym
do osi„gania wolnoci ekonomicznej, jak i warunkiem koniecznym dla osi„gniŒcia
wolnoci politycznej.
Ksi„¿ki takie jak ta pokazuj„ mo¿liwoci i przypominaj„ wszystkim o tym, jakie s„
alternatywy dla istniej„cego stanu rzeczy, stwarzaj„c pod‡o¿e do przeprowadzenia
zmiany w przypadku zaistnienia sprzyjaj„cych okolicznoci. Stosunki prywatne oraz
rz„dowe (te drugie w szczeglnoci) maj„ niewyobra¿aln„ wrŒcz inercjŒ mo¿na by to
nazwa tyrani„ status quo. Tylko rzeczywisty lub spodziewany kryzys mo¿e przyczyni
siΠdo dokonania prawdziwej zmiany.
Kiedy kryzys ju¿ wyst„pi, podejmowane dzia‡ania uzale¿nione s„ od idei, do ktrych
mo¿na w danym momencie siŒgn„. I to w‡anie jest moim zdaniem nasze podstawowe
zadanie -- opracowywa alternatywy dla aktualnie prowadzonej polityki, utrzymywa je
przy ¿yciu i dba o nie a¿ do czasu, kiedy to, co politycznie niemo¿liwe, stanie siŒ
politycznie nieuniknione
(ze wstŒpu).
W dodatku literackim Timesa pozycja zaliczona do stu najbardziej wp‡ywowych ksi„¿ek wydanych po
II wojnie wiatowej.
To, co sprawia, ¿e jest ona najbardziej fascynuj„ca, to jej fundamentalne zasady. S„ tak proste, ¿e ka¿dy
jest w stanie je zrozumie a jednak niewielu je rozumie.
Milton Friedman o ekonomii
Spis treci
O
AUTORZE
7
P
RZEDMOWA
,
ROK
2002
9
P
RZEDMOWA
,
ROK
1982
15
P
RZEDMOWA
23
W
PROWADZENIE
27
1
Z
WIZKI MIDZY WOLNOCI EKONOMICZN
A
WOLNOCI POLITYCZN
37
2
R
OLA RZDU W WOLNYM SPOECZESTWIE
63
3
K
ONTROLA NAD PIENIDZEM
89
4
M
IDZYNARODOWE REGULACJE FINANSOWE I
HANDLOWE
119
5
P
OLITYKA FISKALNA
153
6
R
OLA RZDU W SFERZE EDUKACJI
171
7
K
APITALIZM I DYSKRYMINACJA
211
8
M
ONOPOL A SPOECZNA ODPOWIEDZIALNO
BIZNESU I PRACY
229
9
L
ICENCJE ZAWODOWE
261
10
D
YSTRYBUCJA DOCHODU
301
11
Z
APEWNIANIE DOBROBYTU
329
12
Z
NOSZENIE UBÓSTWA
353
13
W
NIOSKI
363
S
KOROWIDZ
375
ROZDZIA
1
Zwizki midzy
wolnoci ekonomiczn
a wolnoci polityczn
owszechnie uwaa si, e polityka i ekonomia to dwie ró-
ne sfery ycia publicznego, które w istocie niewiele ze sob
czy. Do powszechne jest równie przekonanie, e wolno
jednostki jest problemem politycznym, natomiast jej dobrobyt
— problemem ekonomicznym. Uwaa si take, e dowolne
ustalenia polityczne mog przeplata si z dowolnymi ustale-
niami o charakterze ekonomicznym. W dzisiejszych czasach
najlepszym dowodem istnienia takich pogldów jest szerokie
poparcie dla idei zwanej „demokratycznym socjalizmem”.
Wiele osób utosamiajcych si z t ide bez wahania neguje
suszno ograniczania wolnoci jednostki przez „totalitarny
socjalizm”, wedug zasad którego funkcjonuje spoeczestwo
rosyjskie. Te same osoby day si jednak przekona, e moliwe
jest przyjcie przez pastwo podstawowych regu gospodarki
rosyjskiej z jednoczesnym zagwarantowaniem wolnoci jed-
nostki za pomoc decyzji o charakterze politycznym. Posta-
wiona w tym rozdziale teza zakada, e taki pogld to czysta
P
KAPITALIZM I WOLNO
iluzja — chc wykaza, e midzy ekonomi a polityk istnieje
skomplikowana wi. Uwaam, e moliwe s tylko niektóre
kombinacje konkretnych ustale o charakterze gospodarczym
i politycznym. W szczególnoci skonny jestem twierdzi, e
spoeczestwo socjalistyczne nie moe by jednoczenie de-
mokratyczne (przy czym demokracja jest tu rozumiana jako
system gwarantujcy wolno jednostki).
Ustalenia gospodarcze promuj wolno spoeczn na dwa
sposoby. Z jednej strony, jeli wyraa si ona w konkretnych
decyzjach gospodarczych, ju z definicji stanowi element wol-
noci w ujciu ogólnym (szeroko pojmowanej). Mona zatem
stwierdzi, e wolno ekonomiczna jest wartoci sam w so-
bie. Z drugiej strony jest ona warunkiem koniecznym, aby
moga zosta osignita wolno polityczna.
Pierwsza z wymienionych funkcji wolnoci ekonomicznej
wymaga specjalnego podkrelenia, gdy — szczególnie wród
intelektualistów — zaobserwowa mona skonno do nego-
wania kluczowego znaczenia tego aspektu wolnoci. Ta grupa
spoeczna wykazuje bowiem tendencj do okazywania pogardy
wobec wszystkiego, co zwizane jest z materialnymi aspek-
tami ycia. Jej przedstawiciele zdecydowanie wiksz wag
przywizuj do swoich de majcych na celu znalezienie
rzekomych wyszych wartoci. W zwizku z tym s oni wicie
przekonani, e to wanie owe niematerialne wartoci zasu-
guj na szczególn uwag. Tymczasem mimo sprzeciwów in-
telektualistów dla wikszoci obywateli kadego kraju bezpo-
rednie znaczenie wolnoci ekonomicznej jest co najmniej
porównywalne z jej znaczeniem porednim (jako rodka
w osiganiu wolnoci politycznej).
38
ZWIZKI MIDZY WOLNOCI EKONOMICZN A POLITYCZN
Obywatel Wielkiej Brytanii, któremu w okresie powojen-
nym odmówiono prawa do spdzenia wakacji w Stanach Zjed-
noczonych ze wzgldu na ograniczenia wymienialnoci walut,
zosta w takim samym stopniu pozbawiony wolnoci, jak oby-
watel Stanów Zjednoczonych, który nie moe pojecha do Rosji
z powodu wyznawanych pogldów politycznych. W pierw-
szym przypadku mamy do czynienia z wyranym ogranicze-
niem wolnoci ekonomicznej, a w drugim — z ograniczeniem
wolnoci politycznej. Midzy skutkami tych ogranicze nie ma
jednak adnej rónicy.
Obywatel Stanów Zjednoczonych zmuszany przez przepisy
prawa do odkadania dziesiciu procent swoich przychodów na
poczet emerytury (tymi pienidzmi zarzdza pastwo) jest po-
zbawiany odpowiedniej czci swojej wolnoci osobistej. Pewne
wydarzenie z udziaem rolników z sekty Amiszów moe by
doskonaym przykadem tego, jak bardzo ograniczenie to bywa
odczuwalne i jak cienka jest granica oddzielajca wolno eko-
nomiczn od wolnoci religijnej, któr generalnie skonni je-
stemy uznawa raczej za wolno „polityczn” lub „obywatel-
sk” ni „gospodarcz”. Amisze, odwoujc si do zaoe
swojej religii, uznali obowizkowe federalne programy emery-
talne za naruszenie osobistej wolnoci jednostek, w zwizku
z czym odmówili pacenia podatków i przyjmowania wiadcze
emerytalnych. Na skutek takiego postpowania cz ich y-
wego inwentarza zostaa zlicytowana w celu zaspokojenia rosz-
cze finansowych urzdu odpowiedzialnego za pobieranie
skadek emerytalnych. Nie ulega wtpliwoci, e bardzo nie-
wiele osób uzna obowizek pacenia skadek emerytalnych za
naruszenie swojej wolnoci, jednak zagorzaego zwolennika tej
wartoci nie obchodzi, ile podobnych mu osób yje na wiecie.
39
[ Pobierz całość w formacie PDF ]