huxley doors, EBOOKS
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
{\rtf1\ansi\deff0{\fonttbl{\f0\fnil\fcharset238{\*\fname Courier New;}Courier New CE;}}\viewkind4\uc1\pard\lang1045\f0\fs20 \par\par\parAldous Huxley, "Drzwi percepcji" \par(prze\'b3. Piotr Ko\'b3yszko)\par\parGdyby oczy\'9cci\'e6 drzwi percepcji,\par\parKa\'bfda rzecz jawi\'b3aby si\'ea taka, jaka jest: niesko\'f1czona.\par\parWiliam Blake (prze\'b3. R. Krynicki)\par\par\\\par\parW 1886 roku niemiecki farmakolog, Ludwig Lewin, opublikowa\'b3 pierwsz\'b9 systematyczn\'b9 monografi\'ea kaktusa, kt\'f3remu nadano p\'f3\'8fniej nazw\'ea od jego nazwiska. Anhalonium lewinii by\'b3 w nauce czym\'b6 nowym. Dla pierwotnej religii oraz dla Indian Meksyku i Po\'b3udniowego Zachodu Ameryki by\'b3 przyjacielem od niepami\'eatnych czas\'f3w. W gruncie rzeczy, by\'b3 o wiele wi\'eacej ni\'bf przyjacielem. Wystarczy si\'ea odwo\'b3a\'e6 do s\'b3\'f3w jednego z pierwszych Hiszpan\'f3w, kt\'f3rzy odwiedzili Nowy \'a6wiat: "spo\'bfywaj\'b9 korze\'f1, kt\'f3ry nazywaj\'b9 pejotlem i kt\'f3ry czcz\'b9 jak b\'f3stwo".\par\parDlaczego czcili go niczym b\'f3stwo sta\'b3o si\'ea jasne, gdy tak wybitni psychologowie jak Jaensch, Havelock Ellis i Weir Mitchell podj\'eali eksperymenty z meskalin\'b9, aktywnym sk\'b3adnikiem pejotlu. Co prawda, nie posun\'eali si\'ea nigdy do ba\'b3wochwalstwa, ale wszyscy przyczynili si\'ea do przyznania meskalinie wyj\'b9tkowego znaczenia. Stosowana w odpowiednich dawkach, zmienia cechy \'b6wiadomo\'b6ci bardziej ni\'bf inne substancje ze sk\'b3adnicy farmakologa, chocia\'bf jest mniej od nich toksyczna.\par\parBadania nad meskalin\'b9 prowadzono wyrywkowo od czas\'f3w Lewina i Havelocka Ellinsa. Chemicy nie tylko wyizolowali alkaloid; nauczyli si\'ea go syntetyzowa\'e6, tote\'bf dostawy przesta\'b3y by\'e6 uzale\'bfnione od rzadkich, sporadycznych zbior\'f3w pustynnego kaktusa. Psychiatrzy aplikowali sobie meskalin\'ea w nadziei uzyskania lepszego - bo z pierwszej r\'eaki - rozumienia proces\'f3w psychicznych swych pacjent\'f3w. Prowadz\'b9c badania, niestety na zbyt ma\'b3ej populacji i w nazbyt w\'b9skim przedziale warunk\'f3w eksperymentalnych, psychologowie zaobserwowali i skatalogowali niekt\'f3re z bardziej uderzaj\'b9cych efekt\'f3w tego \'b6rodka. Neurolodzy i fizjolodzy poznali cz\'ea\'b6ciowo mechanizmy jego dzia\'b3ania na o\'b6rodkowy uk\'b3ad nerwowy. Pr\'f3cz tego, przynajmniej jeden profesjonalny filozof za\'bfy\'b3 meskalin\'ea dla \'b6wiat\'b3a, jakie mo\'bfe ona rzuci\'e6 na odwieczne, nie rozwi\'b9zane zagadki jak miejsce umys\'b3u w przyrodzie czy relacja mi\'eadzy m\'f3zgiem a \'b6wiadomo\'b6ci\'b9.\par\par7\par\parTak wygl\'b9da\'b3a sytuacja dop\'f3ty, dop\'f3ki przed dwoma czy trzema laty nie zaobserwowano nowego i prawdopodobnie bardzo znacz\'b9cego faktu.1 W gruncie rzeczy, ju\'bf od kilku dziesi\'eacioleci fakt ten sam si\'ea nasuwa\'b3; ale, praktycznie rzecz bior\'b9c, nikt go nie dostrzeg\'b3, dop\'f3ki m\'b3odego angielskiego psychiatry, pracuj\'b9cego obecnie w Kanadzie, nie uderzy\'b3o du\'bfe podobie\'f1stwo sk\'b3adu chemicznego meskaliny i adrenaliny. Dalsze badania wykaza\'b3y, \'bfe kwas lizergowy, wyj\'b9tkowo silny halucynogen otrzymywany ze sporyszu odznacza si\'ea strukturalnym biochemicznym pokrewie\'f1stwem ze wspomnianymi substancjami. Nast\'eapnie przysz\'b3o odkrycie, \'bfe adrenochrom, b\'ead\'b9cy produktem rozpadu adrenaliny, mo\'bfe wywo\'b3a\'e6 wiele objaw\'f3w zaobserwowanych podczas intoksykacji meskalin\'b9. Tyle \'bfe adrenochrom wyst\'eapuje zapewne spontanicznie w ludzkim ciele. Innymi s\'b3owy, ka\'bfdy z nas mo\'bfe potencjalnie wytwarza\'e6 minimalne dawki chemiczne, kt\'f3re jak wiemy wywo\'b3uj\'b9 znaczne zmiany w \'b6wiadomo\'b6ci. Niekt\'f3re spo\'b6r\'f3d tych zmian przypominaj\'b9 zmiany wyst\'eapuj\'b9ce w schizofrenii, owej tak charakterystycznej pladze dwudziestego wieku. Czy zaburzenia psychiczne s\'b9 zwi\'b9zane z zaburzeniami chemicznymi? Zaburzenia chemiczne natomiast zwi\'b9zane s\'b9 ze stresami psychicznymi wp\'b3ywaj\'b9cymi na nadnercza? Stwierdzenie tego ju\'bf teraz by\'b3oby przedwczesne i nieroztropne. Mo\'bfemy powiedzie\'e6 co najwy\'bfej tyle, \'bfe tak wygl\'b9da sprawa prima facie. Tymczasem badacze posuwaj\'b9 si\'ea systematycznie tym tropem, detektywi - biochemicy, psychiatrzy, psychologowie - id\'b9 tym \'b6ladem.\par\parZbiegiem wyj\'b9tkowo dla mnie szcz\'ea\'b6liwych okoliczno\'b6ci znalaz\'b3em si\'ea, wiosn\'b9 1953 roku, akurat na samym tropie. Jeden z detektyw\'f3w przyby\'b3 w jakiej\'b6 sprawie do Kalifornii. Pomimo siedemdziesi\'eaciu lat bada\'f1, psychologiczny materia\'b3 jakim dysponowa\'b3 by\'b3 nadal absurdalnie znikomy, zale\'bfa\'b3o mu wi\'eac na tym, by go poszerzy\'e6. By\'b3em akurat na miejscu i mia\'b3em ochot\'ea, a wr\'eacz nieposkromion\'b9 ch\'ea\'e6 zosta\'e6 \'b6wink\'b9 do\'b6wiadczaln\'b9. Tak dosz\'b3o do tego, \'bfe pewnego s\'b3onecznego majowego poranka po\'b3kn\'b9\'b3em cztery dziesi\'b9te grama meskaliny rozpuszczone w po\'b3owie szklanki wody i usadowi\'b3em si\'ea, czekaj\'b9c na efekty. \'afyjemy razem, oddzia\'b3ujemy i reagujemy na siebie; ale zawsze, we l wszystkich okoliczno\'b6ciach, jeste\'b6my zdani na siebie. M\'eaczennicy rami\'ea l w rami\'ea wkraczaj\'b9 na aren\'ea; ale ka\'bfdy z nich zostaje ukrzy\'bfowany l w samotno\'b6ci. Obj\'eaci kochankowie pr\'f3buj\'b9 rozpaczliwie zespoli\'e6 swe\par\par8\par\parodizolowane uniesienia w jedn\'b9 autotranscendencj\'ea; na pr\'f3\'bfno. Ka\'bfdy obleczony w cia\'b3o duch z samej swej natury jest skazany na to, by prze\'bfywa\'e6 cierpienie i rado\'b6ci w samotno\'b6ci. Wra\'bfenia, uczucia, wgl\'b9dy, fantazje - wszystkie one maj\'b9 charakter prywatny i s\'b9 nie do przekazania, chyba \'bfe za po\'b6rednictwem symboli, niejako z drugiej r\'eaki. Mo\'bfemy gromadzi\'e6 informacje o prze\'bfyciach, nigdy jednak same prze\'bfycia. Od rodziny po nar\'f3d, ka\'bfda grupa ludzi stanowi spo\'b3eczno\'b6\'e6 odr\'eabnych wszech\'b6wiat\'f3w.\par\parWi\'eakszo\'b6\'e6 odr\'eabnych wszech\'b6wiat\'f3w jest na tyle podobna do siebie, by umo\'bfliwi\'e6 interferencyjne rozumienie czy nawet wsp\'f3ln\'b9 empati\'ea lub "wczuwanie si\'ea". Pami\'eataj\'b9c chocia\'bfby o naszych w\'b3asnych nieszcz\'ea\'b6ciach i upokorzeniach, mo\'bfemy wsp\'f3\'b3czu\'e6 innym w podobnych sytuacjach, mo\'bfemy postawi\'e6 si\'ea (zawsze, oczywi\'b6cie, w nieco pickwickows-kim sensie) na ich miejscu. Ale w pewnych przypadkach porozumienie, mi\'eadzy wszech\'b6wiatami jest niepe\'b3ne lub wr\'eacz nie istniej\'b9ce. Umys\'b3 to miejsce samo dla siebie, za\'b6 miejsca zamieszkiwane przez ob\'b3\'b9kanych i niezwykle utalentowanych s\'b9 tak odmienne od miejsc zamieszka\'b3ych przez normalnych ludzi, \'bfe nie ma prawie zupe\'b3nie wsp\'f3lnej p\'b3aszczyzny pami\'eaci, kt\'f3ra s\'b3u\'bfy\'b3aby za podstaw\'ea dla rozumienia lub wsp\'f3\'b3od-czuwania. Padaj\'b9 s\'b3owa, ale niczego nie wyja\'b6niaj\'b9. Rzeczy i wydarzenia, do kt\'f3rych odnosz\'b9 si\'ea symbole, nale\'bf\'b9 do wzajemnie wykluczaj\'b9cych si\'ea sfer do\'b6wiadczenia. Prawdziwie zbawiennym darem jest widzie\'e6 siebie tak, jak widz\'b9 nas inni. Nie mniej wa\'bfna jest umiej\'eatno\'b6\'e6 postrzegania innych tak, jak oni sami siebie postrzegaj\'b9. Tylko co wtedy, gdy ci inni nale\'bf\'b9 do innego gatunku i zamieszkuj\'b9 ca\'b3kowicie obcy wszech\'b6wiat? Na przyk\'b3ad, w jaki spos\'f3b zdrowy psychicznie cz\'b3owiek mo\'bfe poj\'b9\'e6 jak czuje si\'ea szaleniec? Albo te\'bf, o ile nie urodzimy si\'ea w nowym wcieleniu wizjonerem, medium czy geniuszem muzycznym, jak\'b9 mamy szans\'ea na odwiedzenie \'b6wiat\'f3w, kt\'f3re by\'b3y domem dla Blake'a, Swedenborga i Johanna Sebastiana Bacha? Jak cz\'b3owiek na samym kra\'f1cu ektomorfii i cerebrotonii mo\'bfe postawi\'e6 si\'ea w sytuacji cz\'b3owieka na kra\'f1cu endomorfii i wiscerotonii, czy te\'bf - poza przypadkami pewnych ograniczonych obszar\'f3w - dzieli\'e6 uczucia cz\'b3owieka na kra\'f1cach mezomorfii i somatotonii? Dla zaprzysi\'eag\'b3ego behawiorysty takie pytania s\'b9, jak mniemam, bezsensowne. Ale dla tych, kt\'f3rzy na poziomie teoretycznym wierz\'b9 w co\'b6, co w praktyce uznaj\'b9 za prawdziwe - to znaczy, \'bfe do\'b6wiadczenie posiada nie tylko\par\parzewn\'eatrzn\'b9, ale i wewn\'eatrzn\'b9 stron\'ea - postawione tu problemy s\'b9 rzeczywiste, tym bardziej powa\'bfne, \'bfe niekt\'f3re z nich s\'b9 ca\'b3kowicie nierozwi\'b9zywalne, inne rozwi\'b9zywalne tylko w wyj\'b9tkowych okoliczno\'b6ciach i przy u\'bfyciu metod dost\'eapnych tylko nielicznym. Tak wi\'eac, wydaje si\'ea zupe\'b3nie pewne, \'bfe nigdy nie b\'ead\'ea wiedzia\'b3, co to znaczy czu\'e6 si\'ea Sir Johnem Falstaffem czy Joe Louisem. Z drugiej strony, zawsze wydawa\'b3o mi si\'ea mo\'bfliwe, za po\'b6rednictwem hipnozy lub na przyk\'b3ad autohipnozy, systematycznej medytacji, czy poprzez za\'bfycie odpowiedniego \'b6rodka chemicznego, dokonanie takiej zmiany normalnego stanu \'b6wiadomo\'b6ci, by pozna\'e6, od wewn\'b9trz, to o czym m\'f3wi wizjoner, medium, a nawet mistyk.\par\parKieruj\'b9c si\'ea lekturami na temat prze\'bfy\'e6 po meskalinie wyrobi\'b3em sobie z g\'f3ry przekonanie, \'bfe \'b6rodek ten wprowadzi mnie, przynajmniej na kilka godzin, w wewn\'eatrzny \'b6wiat opisywany przez Blake'a i A. E. (George William Russell). Ale moje oczekiwania si\'ea nie spe\'b3ni\'b3y. Spodziewa\'b3em si\'ea, \'bfe b\'ead\'ea le\'bfe\'e6 z zamkni\'eatymi oczyma, ogl\'b9daj\'b9c wizje wielobarwnych geometrii, o\'bfywionej architektury, obfituj\'b9cej w klejnoty i nieziemsko cudownej, krajobraz\'f3w z bohaterskimi postaciami, czy symbolicznych dramat\'f3w pulsuj\'b9cych nieustannie na granicy ostatecznego objawienia. Ale nie wzi\'b9\'b3em, oczywi\'b6cie, pod uwag\'ea, nawyk\'f3w mojej konstytucji psychiczne...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]